آموزش معماری

مبانی نظری معماری (بخش اول)

از جمله دروس با اهمیت در حوزه آموزش معماری درس مبانی نظری معماری است ، که در اینجا برآنیم تا برنامه درسی و وضعیت برگذاری جلسات ترم گذشته (ترم اول 84-83) این درس را در گروه معماری مشهد به اطلاع علاقمندان برسانیم .
سرفصل این درس براساس برنامه شورایعالی برنامه ریزی به قرار زیر است ؛

"مقصود از گذرانیدن این درس اشراف و احاطه کلی دانشجویان به رشته و حرفه معماری است .به بیان روشنتربه همان صورت که هر یک از مواد درسی رشته معماری می کوشد ، تا بصیرت خاصی از این رشته را به دانشجویان عرضه نماید ، درس مبانی نظری معماری می کوشد تا این بصیرت را در مورد کل رشته معماری فراهم کند ، در نتیجه این درس می تواند از یک سو میان مفاهیم مطرح شده در مواد درسی مختلف رشته معماری پیوند ایجاد کند و از سوی دیگر ضرورت وجودی هر یک از آنها را معلوم دارد .با طی کردن این درس دانشجویان نسبت به ضرورت آنچه که در آینده خواهند آموخت ، آگاهی می یابند و تمامی دانسته های خود را در منظومه ای بهم پیوسته و منسجم قرارمی دهند ."
در ادامه مطالب بالا، مدرس کلاس ( اینجانب ) اهداف رفتاری را برای این درس طرح نموده است که به بیان آنها می پردازیم ؛(در واقع اهداف رفتاری مقاصد دوره آموزشی را بر حسب عملکرد یاد گیرنده مشخص می کند .)
الف )آمادگی ورود به حیطه های شناخت خود و معماری را پیدا کرده وبتواند به عنوان یک دانشجوی معماری در خود ایجادانگیزه نماید.
ب ) ایشان می بایستی قادر به شناسایی و ارزیابی ، میزان ارتباط و تماس خود با رشته معماری باشند .
شش سر فصل برای برنامه کلاسی پیشنهاد شده که بقرار زیرند ؛
مبحث اول : هدف و ماهیت معماری
مبحث دوم :پیوند فرهنگ و معماری
مبحث سوم :منابع شناخت معماری شامل ؛
الف ) آموزش معماری ب ) آثاروتاریخ معماری ج ) طبیعت و معماری
مبحث چهارم :دانستنیهای معماری شامل ؛
الف ) هنری ب) علمی
مبحث پنجم :برنامه ریزی و طراحی شامل ؛
الف ) برنامه ریزی ب) طراحی
مبحث ششم :آینده حرفه ای

گذشته از نقد و بررسی که می توان برای سرفصل درسی فوق داشت ،(که مهمترین آن یکدستی و همانند بودن این سرفصل در کلیه مقاطع معماری اعم از کارشناسی پیوسته و ناپیوسته و کارشناسی ارشد پیوسته می باشد !؟) ما در کلاس مبانی نظری معماری به تنظیم طرح درسی پرداخته ایم که کم و بیش موارد فوق را رعایت می کند ( البته خالی از انعطاف های موردی در اجرا نیز نبوده است ).این طرح درس در ترمهای گذشته عموماً ، نتوانسته بیشتر از سه مبحث اول را به طرح و بررسی بگذارد و ظرفیت زمانی یک ترم تحصیلی ، فرصت بیشتری برای بحث ایجاد نمی کند .
وضعیت کلی کلاس براساس جمعی واگرا (نه همگرا و معطوف به مدرس) که در آن سعی می شود ، کلیه حاضرین در مباحث شرکت داشته باشند ،برنامه ریزی می شود و مباحث سرفصل با ذکر منابع برای هر دوره مطالعاتی ، معرفی و بر حسب آمادگی کلاس در جلسات بعدی به صورت سمینار دانشجویی و یا تدریس مستقیم ، موضوع بحث قرار می گیرند .درمیان این مباحث و در طول ترم ، فعالیتهای دیگری نیز در فضای آموزشی کلاس انجام می شوند که موضوعاتی نظیر ؛ نوشتارهای یک صفحه ای توسط دانشحویان با یک موضوع مشخص (نوشتار معماری)و یا مقوله عکس برداری از آثار با ارزش معماری مشهد با انتخاب دانشجو (عکس سپید معماری ) و برگذاری سمینارهای کلاسی با دعوت از پیش کسوتان و صاحب نظران معماری مشهد و انجام پروژه های مطالعاتی تیمی با انتخاب موضوع توسط دانشجو ، از آن جمله اند .
در پایان ترم برای ارزیابی سطح علمی ، آزمون کتبی و پروژه مطالعاتی ملاک عمل خواهد بود .در ادامه این گزارش به ذکر منابع و سرفصلهای درسی پرداخته و سئوالات آزمون پایان ترم را به همراه عناوین پروژه های ترم گذشته ،ارائه می کنیم .

تعاریف و مفاهیم پایه ؛

مبانی نظری :
نوع نگاه شخص به زندگی و طرز تلقی ازجهان هستی ( جهان بینی )

مبانی نظری معماری (1) :
مجموعه و نظامی از داده ها و مفاهیم است که به توصیف و تبیین پدیده های معماری ( آثار معماری و اندیشه های مکتوب) می پردازد و این کار را با دو هدف انجام می دهد :
- تولید معماری جدید
- نقد معماری موجود

مبانی نظری معماری(2):

مجموعه ای از ویژگیهای مفهومی و معنایی است که یک طراح (معمار) آنها را در طراحی اثر خود القاء می کند .

( این القاء می تواند آگاهانه و یا بصورت ناخودآگاه باشد )

مبانی نظری معماری (3) :

حاصل تعامل یک مثلث است که رئوس آن عبارتند از ؛ مردم ، معمار و معماری یعنی ؛
- نوع نگاه مردم به معماری
- نوع نگاه معمار به معماری
- نگاه معمارانه به زندگی مردم

مبانی نظری عام طرح :
روحیه و شخصیتی است که طراح برای یک پروژه خاص متصور می شود و از طریق آن ایده های کلی خود را در ارتباط با پروژه بیان می کند .

مبانی طراحی معماری پروژه :
اصول و ضوابطی ( دستورالعملهای طراحی ) است که طراح بعد از شناخت و ارزیابی موضوعات یک پروژه خاص برای حصول مبانی نظری عام طرح ، اتخاذ می نماید .

مبحث اول ؛ هدف و ماهیت معماری
منبع اول: کتاب ریشه ها و گرایش های نظری معماری -دکتر فلامکی
منبع دوم :مجموعه مقالات - مهندس جودت
مبحث دوم ؛ پیوند فرهنگ و معماری
منبع اول:کتب علوم اجتماعی
منبع دوم :کتاب اندیشه و تدبیردرطراحی معماری - جفری اچ بیکر
منبع سوم :زیبایی شناسی درمعماری -یورگ گروتر
مبحث سوم ؛ منابع شناخت معماري
( الف - آموزش معماري )
منبع اول:كتاب يك تئوري نوين در معماري - بروس آلسوپ
منبع دوم :مجموعه مقالات آموزش معماری
(ب- آثاروتاریخ معماری)
منبع اول : سبک شناسی معماری ایرانی (محمد کریم پیرنیا )
منبع دوم : آشنایی با معماری اسلامی ایران (محمد کریم پیرنیا )

منبع سوم : تاریخ هنر معماری ایران در دوره اسلامی (محمد یوسف کیانی )

منبع چهارم :آشنایی با بناهای تاریخی (سید مهدی میردانش )

ازآنجایی که در ترم گذشته مباحث درسی تا انتهای بررسی تاریخ معماری تداوم یافت لذا در اینجا نیز مطلب را به انتها رسانیده و معرفی سایر منابع و خلاصه ای از محتوای هر یک را به فرصت بعدی موکول می کنیم . (ضمناً در نوبتی دیگر به ذکر عناوین پروژه های مطالعاتی و نمونه پرسشهای آزمون مبانی نظری معماری در ترم گذشته می پردازیم ).
امید است با تداوم و تکمیل ارائه اطلاعات پایه در خصوص این درس و بررسی شیوه کاریمان ،بتوانیم به حوزه تحلیل موضوعی و کلی این درس و نحوه تدریس آن وارد شویم .بدون توجه به سرفصل و طرح درس و همچنین شیوه و محتوای تدریس نمی توان به نقد آگاهانه و موثری از این درس دست یافت .

سه شنبه 21/4/84